ĐỐI TƯỢNG TẦM SOÁT TIỀN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG

Bài viết được dẫn nguồn từ website 01minh.com (thông tin được Hội tim mạch học Việt Nam bảo trợ)

    Tầm soát và phát hiện sớm tiền đái tháo đường mang lại nhiều lợi ích vì giúp hạn chế tiến triển thành đái tháo đường, giảm nguy cơ mắc biến cố tim mạch và tiết kiệm chi phí y tế cho bạn. Vậy làm thế nào để nhận biết mình có phải là đối tượng tầm soát tiền đái tháo đường hay không? 

Những đối tượng nên tầm soát tiền đái tháo đường

    Theo hướng dẫn của Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (American Diabetes Association – ADA) năm 2022, nên cân nhắc tầm soát tiền đái tháo đường và đái tháo đường típ 2 ở người không triệu chứng nhưng có yếu tố nguy cơ [1]. Cụ thể, khuyến cáo thực hiện xét nghiệm ở người trưởng thành bất kỳ lứa tuổi với thừa cân/béo phì và kèm ít nhất một trong các tiêu chuẩn sau: 

    - Thuộc chủng tộc nguy cơ cao: người gốc châu Á bản thân đã là một yếu tố nguy cơ của tiền đái tháo đường và đái tháo đường típ 2

    - Tiền sử gia đình trực hệ (bố mẹ, anh chị em ruột) mắc đái tháo đường

    - Tiền sử mắc bệnh tim mạch

     - Kèm tăng huyết áp

    - Kèm rối loạn lipid máu

    - Phụ nữ với hội chứng buồng trứng đa nang

    - Lối sống tĩnh tại (ít vận động)

    - Có các tình trạng lâm sàng gợi ý đề kháng insulin như béo phì nặng hay dấu gai đen.

Thừa cân và nguy cơ đái tháo đường type 2

    Thông thường BMI từ 25 trở lên (thừa cân) là một yếu tố nguy cơ của tiền đái tháo đường. Tuy nhiên, với người châu Á, Tổ chức Y tế Thế giới khuyến cáo rằng ở mức BMI ≥23 kg/m2 đã được gọi là thừa cân và đã bắt đầu tăng nguy cơ đái tháo đường type 2 [2].

Do vậy, hướng dẫn ADA 2022 khuyên rằng chỉ cần BMI của bạn từ 23 trở lên và kèm một trong những yếu tố kể trên thì đã là đối tượng nên tầm soát tiền đái tháo đường [1]. Phụ nữ với dự định mang thai kèm thừa cân hay béo phì và/hoặc một trong các tiêu chuẩn nêu trên cũng là đối tượng nên tầm soát tiền đái tháo đường, đái tháo đường típ 2. Nếu không có bất kỳ yếu tố nguy cơ nào, tất cả mọi người nên được bắt đầu tầm soát từ 35 tuổi.

Đây là quan điểm mới gần đây, so với hướng dẫn trước đây cho rằng từ 45 tuổi trở lên mới nên tầm soát đại trà cho dân số chung. Lý do thay đổi là vì các nghiên cứu nhận thấy sau 35 tuổi, tỉ lệ tiền đái tháo đường đã bắt đầu tăng nhanh và chiến lược tầm soát rộng rãi lúc này đã có hiệu quả khi xét cả mặt y tế lẫn kinh tế, do đó không cần phải đợi đến năm 45 tuổi vì có thể bỏ lỡ thời cơ, không kịp phát hiện và điều trị sớm cho một số lượng bệnh nhân nhất định.

Bộ câu hỏi tự đánh giá nguy cơ đái tháo đường

    Ngoài ra, bộ câu hỏi tự đánh giá nguy cơ đái tháo đường của ADA là một công cụ thêm vào nhằm hỗ trợ cân nhắc tính cần thiết của việc thực hiện xét nghiệm chẩn đoán tiền đái tháo đường và đái tháo đường típ 2. Theo bộ câu hỏi này, nếu bạn đạt tổng điểm từ 5 trở lên thì bạn được xem đối tượng nguy cơ và nên bắt đầu tiến hành xét nghiệm tầm soát (Hình 1) [1].

Những tiêu chí được xem xét bao gồm tuổi (tùy đáp án mà số điểm tương ứng dao động từ 0-3 điểm, tuổi càng cao thì điểm càng cao), giới tính (nam 1 điểm, nữ 0 điểm bởi vì nam giới là yếu tố nguy cơ của đái tháo đườn), cân nặng (dao động từ 0-3 điểm, bạn có thể cần quy đổi cân nặng của mình sang đơn vị pound và chiều cao sang feet vì bảng câu hỏi này sử dụng hệ đơn vị Âu-Mỹ), tiền sử gia đình trực hệ mắc đái tháo đường, tiền sử bản thân mắc đái tháo đường thai kỳ, tình trạng tăng huyết áp và mức độ hoạt động thể lực.

Ở trẻ em và thanh thiếu nên

    Ở trẻ em và thanh thiếu niên, việc xét nghiệm được đặt ra từ 10 tuổi hoặc khi bắt đầu dậy thì đối với trẻ thừa cân/béo phì và kèm theo ít nhất một trong các tiêu chuẩn sau:

    - Thuộc chủng tộc nguy cơ cao: như đã đề cập ở trên, người châu Á là một yếu tố nguy cơ

    - Tiền sử mẹ bị đái tháo đường hoặc đái tháo đường thai kỳ trong thời gian mang thai trẻ

    - Tiền sử gia đình trực hệ hoặc thế hệ hai mắc đái tháo đường

    - Có các tình trạng lâm sàng gợi ý đề kháng insulin hoặc liên quan đề kháng insulin như dấu gai đen, tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, hội chứng buồng trứng đa nang hoặc lúc sinh trẻ nhỏ hơn mong đợi so với trẻ khác cùng tuổi thai.

Ở những đối tượng khác

    Một số đối tượng khác, mặc dù không phải là yếu tố nguy cơ chính thức nhưng có thể cân nhắc thực hiện xét nghiệm đường huyết, bao gồm bệnh nhân mắc bệnh nha chu hay đang dùng những thuốc được chứng minh tăng nguy cơ đái tháo đường (ví dụ glucocorticoid, lợi tiểu thiazide, thuốc điều trị HIV và thuốc chống loạn thần) [3-5].

    Tóm lại, tầm soát để phát hiện sớm và điều trị kịp thời tiền đái tháo đường mang lại nhiều lợi ích về sức khỏe và kinh tế cho bản thân lẫn cộng đồng. Để biết mình có phải là người cần tầm soát hay không, bạn có thể sử dụng bộ câu hỏi tự đánh giá nguy cơ đái tháo đường của ADA, từ đó lên kế hoạch thăm khám phù hợp nếu như thấy mình là đối tượng thỏa tiêu chuẩn tầm soát.

Tài liệu tham khảo

1.  American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes – 2022. Diabetes Care. 2022 Jan;45(Suppl 1)
2.  WHO Expert Consultation. Appropriate body-mass index for Asian populations and its implications for policy and intervention strategies. Lancet 2004;363:157–163
3.  Eckhardt BJ, Holzman RS, Kwan CK, Baghdadi J, Aberg JA. Glycated hemoglobin A1c as screening for diabetes mellitus in HIV-infected individuals. AIDS Patient Care STDS 2012;26: 197–201
4.  Lean ME, Leslie WS, Barnes AC, Brosnahan N, Thom G, McCombie L, Peters C, Zhyzhneuskaya S, Al-Mrabeh A, Hollingsworth KG, Rodrigues AM, Rehackova L, Adamson AJ, Sniehotta FF, Mathers JC, Ross HM, McIlvenna Y, Stefanetti R, Trenell M, Welsh P, Kean S, Ford I, McConnachie A, Sattar N, Taylor R. Primary care-led weight management for remission of type 2 diabetes (DiRECT): an open-label, cluster-randomised trial. Lancet. 2018 Feb 10;391(10120):541-551
5.  Herman WH, Taylor GW, Jacobson JJ, Burke R, Brown MB. Screening for prediabetes and type 2 diabetes in dental offices. J Public Health Dent 2015;75:175–182

VN_GM_PRE-DIA_238

EXP: 31/12/2023

Bài viết liên quan

CÁCH XỬ TRÍ KHI GẶP HẠ ĐƯỜNG HUYẾT

Hạ đường huyết nặng có thể gây nguy hiểm tính mạng. Do đó, cần có biện pháp xử trí hạ đường huyết nhanh chóng, kịp thời.

Xem thêm

1593

NGƯỜI THỪA CÂN, BÉO PHÌ KHI NÀO NÊN TẦM SOÁT TIỀN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG?

Tiền đái tháo đường là giai đoạn trung gian giữa đường huyết bình thường và đái tháo đường. Đây được xem là khoảng thời gian sớm mà bệnh có thể hồi phục.

Xem thêm

2873

CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG VÀ TẬP LUYỆN CHO NGƯỜI TIỀN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TRONG GIAI ĐOẠN COVID-19

Chế độ ăn và tập luyện cho người tiền đái tháo đường lành mạnh là thành tố quan trọng trong quản lý tiền đái tháo đường của người bệnh.

Xem thêm

1522